Circus zonder dieren is een catastrofe

Dit bericht is eerder verschenen in Dagblad Trouw

Circus zonder dieren is een catastrofe
door John Hoogerwaard

Horen dieren thuis in het circus? Nee, zeggen dierenactivisten. Misstanden komen nauwelijks nog voor, beweren de circusbazen. Toch pleiten ze, samen met PvdA-europarlementarier Max van den Berg, voor betere regelgeving.

DORDRECHT - ,,Waar halen ze de brutaliteit vandaan?'', briest Joop Teutenberg, directeur van het Dordtse wintercircus Royal. Onderwerp: activisten die tegen dieren in het circus zijn. De donderwolk boven Teutenbergs hoofd is bijna zichtbaar.

,,Ik heb in 1997 een jaar rondgereisd, zonder dieren. Het was een catastrofe. Overal waar ik kwam, riepen kinderen sip: waar zijn de dieren?!''

De circusdirecteur loopt naar de stallen op zijn terrein. Het Duitse circus Fliegenpilz, dat dit jaar door Royal is ingehuurd om tijdens het kerstcircus de dierennummers te verzorgen, is afgelopen nacht aangekomen. ,,Ze waren er tegen twaalven. En ze zijn niet naar bed gegaan, maar ze hebben tot drie uur in de nacht gebikkeld, zodat die beesten een fatsoenlijk onderkomen hebben.'' De ganzen, olifant, giraffe, zwijnen, zebra's, lama's en andere beesten staan op ruim bemeten stukjes droge grond. ,,Kijk naar die kamelen. Die bulten staan recht overeind! Zie je? Dat is een teken dat ze uitstekend verzorgd zijn.''

Al tientallen jaren nemen zowel de circuswereld als de dierenactivisten onwrikbare standpunten in. Discussie is er nauwelijks. De activisten zijn principieel tegen het houden van dieren door mensen, in nagenoeg iedere vorm.

De Dierenbescherming is 'absoluut geen voorstander' van dieren die gebruikt worden ter vermaak. ,,Volgens ons horen dieren niet door een hoepel te springen'', zegt woordvoerder Niels Dorland. De Dierenbescherming probeert daarom gemeenten over te halen om circussen met dierenacts te weigeren, tot nu toe met weinig succes. Radicalere organisaties als Edev en ALF houden op hun beurt acties bij circussen. Voor de poort, of door 'afgelast wegens dierenleed' over affiches te plakken.

Volgens de circussen snappen de activisten niets van de circuscultuur. Dieren zijn, mits goed behandeld, gelukkig. Ze krijgen genoeg beweging en vinden het zelfs leuk. En dat in het circus wilde dieren kunstjes opvoeren is helemaal quatsch, zegt Bodo Hülscher, directeur van circus Fliegenpilz. ,,Die dieren komen allemaal uit gevangenschap. Ze zijn mensen gewend. Als ik onze giraffe op de savanne zou loslaten, zegt hij iedereen vriendelijk gedag en hebben ze hem binnen tien minuten opgevreten.''

Met activisten is Hülscher snel klaar. ,,Er circuleren nog steeds filmpjes van tientallen jaren oud. Beren die dansen op een gloeiende plaat. Of van macho-dompteurs, die de kooi binnen komen en met stoelen gaan smijten. Maar mensen, dat gebeurt niet meer. In ieder geval niet in West-Europa.''

De grootste fout die gemaakt wordt, is het projecteren van menselijke waarden en gewoonten op dieren, vindt Arno van der Valk. Hij is oprichter van katachtigen- en reptielenopvang Pantera in het Friese Nijeberkoop, waar veel oud-circusdieren hun oude dag slijten.

,,Vaak wordt gezegd: die tijgers liggen maar wat in een kooitje. Zielig. Maar in het wild slapen katachtigen ook negentien uur op een paar vierkante meter. Ze komen alleen in beweging als ze echt moeten. In het circus is dat niet anders. Als ze elke dag eventjes trainen, is dat ruim voldoende.''

,,Ik kan wel zeggen dat beesten uit het circus meestal zeer fris en helder binnenkomen. In tegenstelling tot dierentuindieren, die soms letterlijk doorgedraaid zijn. Je moet je voorstellen dat die dieren elke dag een bak met eten krijgen en dat was het dan. Ze worden op geen enkele wijze gestimuleerd. In het circus gebeurt dat wel.''

Toch heeft hij ook wel wat aan te merken. Op de weinig kritische houding van het gesloten circuswereldje bijvoorbeeld. ,,Het is niet allemaal koek en ei. Er gaan nog steeds dingen mis. En de grootste schande is natuurlijk dat er in Nederland nergens regels voor zijn. Hier bij Pantera moet ik iedere partij vlees die binnenkomt registreren. Maar de meest basale regels over hoe je een dier moet huisvesten, ontbreken.''

Als burgers melding maken van misstanden bij een circus, is daar nauwelijks iets tegen te doen, weet ook de Dierenbescherming. De bonafide circussen in Nederland zijn zich daarvan bewust, zegt Arie Oudenes, secretaris van de Vereniging van Nederlandse Circusondernemingen (VNCO). Daarom wordt er al jaren gestreefd naar sluitende regelgeving.

In Duitsland is het tot op de komma nauwkeurig geregeld, zegt Bodo Hülscher van circus Fliegenpilz. De afmeting van de hokken, de temperatuur in de stallen, de hoeveelheid voer die voorradig moet zijn, en ga zo maar door. ,,In elke plaats in Duitsland is er controle. In Nederland bijna nooit.'' Het ministerie van landbouw vindt dat de circusbranche aan zelfregulering moet doen.

Maar dat is te gemakkelijk, zegt PvdA-europarlementariër Max van den Berg. Hij wil, samen met zijn Duitse CDU-collega Doris Pack, ijveren voor Europese regels. ,,Circussen passeren continu grenzen in Europa. Maar ik vind het wel noodzakelijk dat er iets komt. Niet alleen vanwege het welzijn van de dieren, maar ook omdat het een mooi instrument is om een eeuwenoude volkscultuur goed in stand te houden.''

Henk Luykx (67), dompteur in ruste, denkt er het zijne van. Ruim veertig jaar werkte hij in 'swerelds grootste circussen en zelfs in Las Vegas. ,,Regels, wat heb je aan regels?'' Iemand met de ervaring van Luykx ergerde zich regelmatig aan onervaren ambtenaren. Vaak hebben ze geen idee hoe een dier in elkaar zit. Of sterker nog: hoe het eruit ziet. ,,Ik stond een keer bij de Duitse grens, toen we controle kregen. Twee poema's staken uit nieuwsgierigheid hun kop uit de wagen. Zeggen die twee controleurs: 'Oh, wat leuk! U heeft ook kangaroes'.''

publicatiedatum: 27-12-2003 Bron Trouw